Türk Radyoloji Derneği‘nden ihtar: “Kalitesiz tetkikler gerçek teşhis ve tedaviyi de engelliyor”
Türk Radyoloji Derneği Lideri Prof. Dr. Can Çevikol: “Talebi karşılayamayan uzmanlar nedeni ile uzmanlık öğrencileri tarafından radyoloji hizmeti verilmesi, gerçek teşhis konmasını engelleyebiliyor”
Prof. Dr. Nermin Tunçbilek: “Akciğer kanserinde erken teşhis, yüzde 77 oranında hayat kurtarır”
ANTALYA – Türk Radyoloji Derneği tarafından düzenlenen 45. Ulusal Radyoloji Kongresi, Antalya’da yapıldı. Kongre kapsamında gerçekleştirilen basın toplantısında konuşan Türk Radyoloji Derneği Lideri Prof. Dr. Can Çevikol, Türkiye’de dünya ortalamasının altında radyoloji uzmanının bulunduğuna dikkat çekerek, “Son dönemlerde birçok şehir hastanesinde ve üniversite hastanesinde randevu müddetleri kısalmış ve radyoloji hizmetleri düzgün veriliyor üzere görülse de bilhassa tetkik kalitesinin düşürülmesi ve birçok hastanede talebi karşılayamayan uzmanlar nedeni ile uzmanlık öğrencileri tarafından bu hizmetlerin verilmeye çalışılması, bilhassa tecrübe gerektiren kimi durumlarda hastalara yanlışsız teşhis konmasını engellemesinin yanı sıra gereksiz ileri incelemelerin yolunu açabilmekte ve hatta gereksiz teşebbüs ve ameliyatlara neden olabilmektedir” dedi.
Türk Radyoloji Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Nermin Tunçbilek ise akciğer kanserinin erken teşhisinde ve tedavi idaresinde radyolojik görüntüleme formüllerinin, hasta idaresinde değerli bir rol oynadığını belirtti. Tunçbilek, “Akciğer kanserinde erken teşhis, yüzde 77 oranında hayat kurtarır. 55-74 yaş ortasında 30 yıldır günde 1 paket sigara içen, hala faal içici yahut 15 yıldan daha kısa mühlet evvel bırakmış olan şahıslarda her yıl düşük doz akciğer tomografisi çekilmesi önerilmektedir” sözlerini kullandı.
Kuruluşunun 100. yılını kutlayan Türk Radyoloji Derneği, 12-16 Kasım 2024 tarihlerinde 45. Ulusal Radyoloji Kongresi’nde çok sayıda radyoloji uzmanını bir ortaya getirdi. Kongrede, 142 tanesi kelamlı sunum olmak üzere klinik araştırma, fotoğraflarla bir mevzu ve olgu sunumlarını içeren toplam 657 bildiri yer aldı. Altı ana salon ve kelamlı bildirilerin sunulduğu ve küçük küme çalışmalarının yapıldığı ek salonlarda yapılan toplantılarda; 192 konuşmacı 120 oturum başkanı görev aldı. Türkiye’den ve yurtdışından kendi alanlarında tecrübeli bilim insanları, tüm oturumlarda aktüel gelişmeleri paylaştı. Kongre kapsamında düzenlenen basın toplantısında ise Türk Radyoloji Derneği Lideri Prof. Dr. Can Çevikol, radyoloji alanındaki son gelişmeleri paylaşırken, 45. Ulusal Radyoloji Kongresi Bilimsel Konsey Lideri Prof. Dr. Berna Oğuz kongrenin ana teması olan “Baştan ayağa ağrı” konusunda ve Türk Radyoloji Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Nermin Tunçbilek de “Radyolojinin kanser teşhisindeki yeri ve önemi” başlıklı konuşmasını yaptı.
“Yapay zeka tetkikleri hızlandırdı”
Prof. Dr. Can Çevikol, 1924 yılında kurulan derneğin 100. yılını kutlamaktan duydukları memnuniyeti aktararak, derneğin “Türk Röntgen Tıbbiyesi Cemiyeti” ismiyle kurulduğunu aktardı. Derneğin kurulduğu yıllarda yalnızca röntgen ışınlarının tıbbın hizmetine sunulduğunu lisana getiren Prof. Dr. Çevikol, radyolojinin gelişim sürecini anlattı. Geçtiğimiz yüz yılda ultrasonografi, Doppler ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans üzere görüntüleme metotlarının kullanılmaya başlandığını tabir eden Çevikol, bu tekniklerin yanı sıra girişimsel radyoloji kapsamında yapılan uygulamalarla da tedavinin mümkün hale geldiğini söyledi.
Son yıllarda ise yapay zeka uygulamalarının, tıbbın öbür alanlarından daha fazla radyolojiyi etkilediğini belirten Prof. Dr. Can Çevikol, şöyle devam etti: “Günümüzde tıbbın gören gözü olarak, klinik duruma uygun seçilmiş radyolojik metotlar hastalıkların taranması, teşhis ve izleminde son derece değerlidir. Yapılan incelemelerin uygun teknikle yapılması ve sonuçlarının gerçek yorumlanması, uygun tedavi seçiminin en değerli basamağını oluşturmaktadır. Yapay zeka uygulamaları sayesinde tetkiklerin önceliklendirilmesi, gerçek tetkik yapılması, en uygun radyasyon dozu kullanılarak radyasyon maruziyetinin azaltılması, manzara kalitesinde değerli artış, daha süratli tetkik yapılabilme imkanları, gerçek teşhis koyma ve erken teşhis açısından değerli gelişmeler sağlanmıştır.”
“Radyolojik incelemeler, daha erken ve gerçek teşhis koyma imkanı sağlıyor”
Türkiye’de radyolojik incelemelere talebin giderek arttığına dikkat çeken Prof. Dr. Can Çevikol, “Hekimlerin hastalara muayene için yeteri kadar vakit ayıramamaları ve radyolojik incelemeleri adeta muayene metodu olarak kullanmaları en değerli nedenlerden biri olsa da, radyolojik incelemelerden elde edilen bilgilerin teknolojinin gelişimine paralel olarak artması, teşhis konulması güç olan hastalıklara daha erken ve yanlışsız teşhis koyma imkanını vermiştir. Bunun yanında, kimi durumlarda görüntüleme kılavuzluğunda girişimsel metotları kullanarak, hastalıkların minimal invaziv olarak tedavi edilebilmesi imkanı doğmuştur. Girişimsel radyoloji sayesinde damarları ilgilendiren, tıkalı damarların açılması, stent yerleştirme, pıhtı eritme yahut çıkarma, inmenin erken tedavisi, hastalıklı damarların kapatılması, varis tedavileri, kanser hastalarında tümörün damarlarının “kemoembolizasyon” yahut “radyoembolizasyon” süreçleri ile kapatılması yahut buradan direkt kemoterapi, radyoterapi yapılması mümkün olmuştur.”
“Gereksiz radyolojik incelemelerin sayısının yüksek olması iş yükünü artırıyor”
Prof. Dr. Can Çevikol, radyoloji uzmanlarının sıhhat hizmetinde sunduğu teşhis koyma ve tedavi planlaması süreçlerinin, başarılı tedavi için en kıymetli basamaklardan biri olduğunu lisana getirerek, şu tabirlere yer verdi: “Daha evvelki yıllarda da söylediğimiz üzere, gereksiz radyolojik incelemelerin sayısının yüksek olması, zati dünya ortalamasının altında radyoloji uzmanına sahip olan ülkemizde, iş yükünü önemli biçimde artırmakta ve radyolojik inceleme kalitesini düşürmektedir. Son periyotlarda birçok şehir hastanesinde ve üniversite hastanesinde randevu mühletleri kısalmış ve radyoloji hizmetleri düzgün veriliyor üzere görülse de bilhassa tetkik kalitesinin düşürülmesi ve birçok hastanede talebi karşılayamayan uzmanlar nedeni ile uzmanlık öğrencileri tarafından bu hizmetlerin verilmeye çalışılması, bilhassa tecrübe gerektiren kimi durumlarda hastalara gerçek teşhis konmasını engellemesinin yanı sıra gereksiz ileri incelemelerin yolunu açabilmekte, hatta gereksiz teşebbüs ve ameliyatlara neden olabilmektedir. Uygunsuz yapılan ve denetlenmeyen hizmet alımları, toplum sıhhatini riske atmasının yanı sıra, tıpkı vakitte radyoloji tabibinin emeğini de değersizleştirmektedir. Niceliğe odaklanmış yaklaşımlar ve uygun gerekçelendirme yapılmadan gerçekleştirilen iyonizan radyasyon içeren görüntülemeler (Bilgisayarlı Tomografi, röntgen vb.), toplumun kümülatif radyasyon doz ölçüsünü ve dolayısı ile kanser riskini artırarak halk sıhhatini tehdit etmektedir. Geçen yıl içerisinde bu mevzunun tahliline yönelik olarak, Sağlık Bakanlığı tetkiklerin önceliklerine göre randevu verilmesi ve gereksiz incelemelerin önlenmesi için yaptığı çalışmalara sürat vermiştir. Biz de TRD olarak bu çalışmalara elimizden gelen dayanağı vermeye çalışıyoruz.”
Vatandaşların, dünya standartlarında radyoloji hizmeti alabilmesi için; düzgün yetişmiş ve nitelikli radyoloji uzmanlarının yanı sıra standartlara uygun görüntülemelerin yapılması ve raporlama hizmetinin de nitelikli uzmanlar tarafından uygun kurallarda verilmesine gereksinim olduğuna işaret eden Prof. Dr. Çevikol, konuşmasını şöyle tamamladı: “Derneğimiz tetkik yapılması, uygunluk kriterleri ve gerekçelendirme, raporlama ile teleradyoloji standartları bahislerinde, alt kurulları ile etkin olarak çalışmaktadır. Ayrıyeten nitelikli uzmanların yetişebilmesi için sempozyumlar, kurslar, ulusal kongreler ve başka eğitim faaliyetleri ile bu emele hizmet etmeye çalışmaktadır. Toplum sıhhati açısından en kritik noktalardan birinde yer alan radyolojinin ehemmiyetinin, radyoloji uzmanlarının yaptığı süreçlerin ve sıhhat hizmeti sunumundaki kritik rolünün halkımız tarafından yeteri kadar bilinmediğini düşünüyoruz. Bu nedenle, derneğimizin öncelik verdiği öteki bir mevzu da; halkımızın radyolojinin kıymeti hakkında bilgilendirilmesidir.”
“Radyoloji, vazgeçilmez bir pozisyona ulaştı”
45. Ulusal Radyoloji Kongresi Bilimsel Konsey Lideri Prof. Dr. Berna Oğuz, derneğin 100. yılını kutlamaktan duydukları heyecandan bahsederek, kongrede gerçekleştirdikleri bilimsel oturumlar dışında mesleksel meselelere da eğildiklerini söyledi. Ulusal kongrenin bu yılki ana konusunun, radyolojik tetkik isteme münasebetleri ortasında baş sıralarda yer alan, “Baştan Ayağa Ağrı” olarak belirlendiğini vurgulayan Prof. Dr. Berna Oğuz, şöyle konuştu: “Hepimizin bildiği üzere, ağrı, hayat kalitesini derinden etkileyen ve günlük hayatı sınırlayan en yaygın problemlerden biridir. Ağrının kaynağını belirlemek ve gerçek tedaviye istikamet vermek, radyoloji tabipleri olarak bizlere düşen büyük bir sorumluluktur. Kongremizde, baş ağrısından boyun ağrısına, karın ağrısından sırt ağrısına, göğüs ağrısından eklem ve kas ağrılarına kadar çocuklarda ve erişkinlerde tüm beden sistemlerini ilgilendiren geniş bir yelpazede, ağrının nedenlerini ve teşhiste hangi görüntüleme metotlarının kullanıldığını ele aldık. Bilhassa ağrıya yaklaşımda radyoloji yalnızca teşhis konulma kademesinde değil, girişimsel süreçlerle ağrının tedavisinde de değerli rol oynamaktadır. Kanser hastalarında ve bel fıtığında ağrı tedavilerinde hudut blokajlarının yapılması, girişimsel radyolojinin kıymetli vazifelerinden bir adedidir. Sıhhat hizmetlerinin bel kemiği haline gelen radyoloji; teşhisten tedaviye, toplum sıhhatinden ferdi sıhhate kadar tüm alanlarda vazgeçilmez bir pozisyona ulaştı.”
“Meme kanseri erken teşhis edildiğinde yüzde 100 tedavi edilebilen bir hastalıktır”
Türk Radyoloji Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Nermin Tunçbilek de radyolojinin erken teşhisi sağlamada başarılı bir biçimde kullanıldığını tabir etti. Erken teşhisin hayat kurtardığına dikkat çeken Prof. Dr. Tunçbilek, şöyle devam etti: “Ülkemizde de tüm dünyada olduğu üzere kanser tarama programları uygulanmaktadır. Tarama programlarından en dikkat cazip olan göğüs kanseri, maalesef her 8 bayanın 1’inde görülmektedir. Teşhis alan her 43 bayanın 1’inin kaybıyla sonuçlanmaktadır. 2022’de dünyada göğüs kanserinden 670 bin mevt hadisesi bildirilmiştir. Buna karşın tertipli denetim ve erken teşhis ile göğüs kanserinden mevt oranı yüzde 44 azalma göstermiştir. Yüksek sıklıkta görülmesine karşın göğüs kanserinden mevt bir yazgı değil, göğüs kanseri erken teşhis edildiğinde yüzde 100 tedavi edilebilen bir hastalıktır. Erken teşhis için, tertipli mamografik denetim yapılması bu hastalıkla çabada kritik bir değere sahiptir. Mamografik inceleme göğüs dokusu ağır olgularda kanserin tespit edilmesini güçleştirebilmektedir. Bu nedenle, ağır göğüs dokusuna sahip bireylerde ek görüntüleme tekniklerinin kullanımı önerilmektedir. Ağır göğüs dokusuna sahip bayanlarda mamografik görüntülemeye, ilaveten Ultrasonografi ve MR üzere ek görüntüleme sistemlerinin yapılması önerilmektedir.”
“Elektronik sigaranın; yalnızca sigara içenlere nazaran akciğer kanseri riskini 4 kat arttırdığı literatürde bildirilmiştir”
En sık görülen bir öbür kanser tipi olan akciğer kanserine de değinen Prof. Dr. Nermin Tunçbilek, akciğer kanserinin erken tanısı ve tedavi idaresinde radyolojik görüntüleme prosedürlerinin hasta idaresinde değerli bir rol oynadığını vurguladı. Tunçbilek, “En sık görülen bir başka kanser tipi olan akciğer kanseri etiyolojisinde sigara rol almakta. Günde 10 yahut daha az sigara içenlerde akciğer kanseri riski 20 kat, günde 4’ten az sigara içenlerde bile 5 kat artıyor. Alternatif tütün eserlerden elektronik sigaranın; yalnızca sigara içenlere nazaran akciğer kanseri riskini 4 kat arttırdığı literatürde bildirilmiştir. Akciğer kanserinin erken tanısı ve tedavi idaresinde radyolojik görüntüleme formülleri hasta idaresinde değerli bir rol oynamaktadır. Akciğer kanserinde erken teşhis, yüzde 77 oranında hayat kurtarır. 55-74 yaş ortasında 30 yıldır günde 1 paket sigara içen, hala etkin içici yahut 15 yıldan daha kısa mühlet evvel bırakmış olan bireylerde her yıl düşük doz akciğer tomografisi çekilmesi önerilmektedir” formunda konuştu.
Kanser riski yüksek olgularda, düşük dozlarla görüntüleme formülleri ile yüksek doğrulukla teşhis sağlanabildiğini belirten Prof. Dr. Nermin Tunçbilek, konuşmasını şu biçimde tamamladı: “Kanser riski yüksek olgularda radyoloji x ışınlarıyla görüntüleme yapıyor ve radyasyon kullanarak tanıya gidiyoruz lakin düşük doz görüntülemeyle, taramayla hastalıkları erken tespit ederek ve sağ kalımı artırarak, değerli bir noktaya taşıdık. Kanserden korkmamalı, geç kalmaktan korkmalı ve bana olmaz dememeli prensibiyle radyolojik denetimleri vaktinde yaptırmayı öneriyoruz. Radyoloji, teşhis ve tedavi idaresinde kullanılmasının yanı sıra seçilmiş olgularda minimal invaziv lokal tedavilerle artık hasta tedavisinde de yerini almıştır. Kanserde, erken teşhis için nizamlı denetimler ihmal edilmemeli, değerlendirmeler radyoloji uzmanı tarafından gerçekleştirilmelidir. Maalesef günümüz dünyasında bağlantının en süratli kullanıldığı toplumsal medyada toplumu aldatıcı bilgilerle her haber gerçek olmayabiliyor. Bu hususta ehil kurum ve kuruluşlara itibar edilmelidir.”
