İsmail Şahin – Türkiye 2053 net sıfır emisyon maksatları kapsamında güç kesimini teşviklerle dönüştürüyor. Türkiye’de elektrik gücü tüketimi 2023 yılında bir evvelki yıla nazaran yüzde 0.2 oranında azalarak 330.3 TWh, elektrik üretimi ise bir evvelki yıla nazaran yüzde 0.6 azalarak 326.3 TWh olarak gerçekleşti. Türkiye Ulusal Güç Planı çalışmasının sonuçlarına nazaran elektrik tüketiminin 2025 yılında 380.2 TWh, 2030 yılında 455.3 TWh, 2035 yılında ise 510.5 TWh düzeyine ulaşması bekleniyor. 2023 yılında elektrik üretimimizin, yüzde 36.3’ü kömürden, yüzde 21.4’ü doğal gazdan, yüzde 19.6’sı hidrolik güçten, yüzde 10.4’ü rüzgardan, yüzde 5.7’si güneşten, yüzde 3.4’ü jeotermal güçten ve yüzde 3.2’si başka kaynaklardan elde edildi. 2024 yılı haziran ayı sonu itibarıyla ülkemiz kurulu gücü 110.518 MW’a ulaştı. Elektrik üretiminde ithal fosil yakıtların hissesi ise yüzde 44 oldu. Türkiye’nin güç eserleri ithalatı 2023 yılında 2022’ye kıyasla yüzde 28 azalarak 69.1 milyar dolar olarak gerçekleşti.
2024 yılı haziran ayı sonu itibarıyla Türkiye’nin kurulu gücünün kaynaklara nazaran dağılımı; yüzde 29.1’i hidrolik güç, yüzde 22.4’ü doğal gaz, yüzde 19.7’si kömür, yüzde 11.1’i rüzgâr, yüzde 13.7’si güneş, yüzde 1.5’i jeotermal ve yüzde 2.4’ü ise öteki kaynaklar biçiminde. Ülkemizde elektrik gücü üretim santrali sayısı, 2024 yılı haziran ayı sonu prestijiyle 25.948’e (lisanssız santraller dâhil) yükseldi. Mevcut santrallerin 763 adedi hidroelektrik, 69 adedi kömür, 369 adedi rüzgâr, 63 adedi jeotermal, 359 adedi doğal gaz, 23.851 adedi güneş, 474 adedi ise başka kaynaklı santraller.
Rüzgârda rekor
Küresel Rüzgâr Gücü Konseyi’nin yayımladığı 2024 Rüzgar Raporu’na nazaran, 2023 yılında dünya ölçeğinde, 117 gigawatt’lık (GW) rekor bir düzeyde yeni rüzgar gücü suramı gerçekleşti. Yenilenebilir güçlere son beş yıl içinde yaklaşık 700 milyar dolarlık bir yatırım yapıldı. 2023’te tüm yenilenebilir güç çeşitlerinde toplam 510 GW’lık bir heyetimle bir öbür rekora daha imza atıldı. Dünya çapında birçok şirket, hükümet ve sanayi kolu, karbon ayak izlerini küçültmek için alternatif bir güç kaynağı olarak rüzgâr gücüyle uyumlu hale gelmeye çalışıyor ve bu güç tipine toplam yatırım her yıl artıyor. IEA’ya nazaran rüzgâr gücü günümüzde global elektrik tüketiminin ortalama yüzde 5’ini karşılıyor. Bu oranın 2030 yılı üzere global elektrik talebinin yüzde 9’unu, Avrupa’nın ise yüzde 24’ünü karşılayacağı kestirim ediliyor. Türkiye 2023 yılında devreye aldığı 397 MW ilave kapasiteyle toplam kurulu rüzgâr gücü gücünü 12342 MW’a çıkardı.
‘Yüzer GES’ yatırımları
Yüzer güneş gücü santralleri (GES), saha tipi güneş gücü santralleri kurulumunda yaşanan zorlukları avantaja çevirerek kullanıcılara kolaylık sağlıyor. Yüzer GES’lerin alt tarafında bulunan suyun bu santrallerin periyodik olarak soğumasına yardımcı olması panel verimliliğini artırıyor.
Karasal GES’lere nazaran yüzde 10 daha verimli çalışan yüzer GES’ler, atıl durumdaki rezervuar yüzey alanlarının değerlendirilmesini ve iktisada kazandırılmasını sağlıyor. Yüzer GES’ler içme suyu niyetli barajlar haricinde tüm baraj rezervuarlarında kurulabiliyor.
Türkiye’de içme suyu gayesi taşımayan işletme halindeki 944 baraj, 5 bin 300 kilometrekare üzere çok geniş bir rezervuar yüzey alanına sahip bulunuyor. Bu yüzey alanının yüzde 10’unda yüzer GES konseyimi yapılması durumunda, 53 bin megavat kurulu güçle yıllık 79 milyar 500 milyon kilovatsaat elektrik gücü üretimi yapılabileceği öngörülüyor. Bu da Türkiye’nin elektrik gücü gereksiniminin yaklaşık dörtte birine karşılık geliyor.
Mart 2023 bilgilerine nazaran 78 vilayette en az 700 GES var. 700’ün üzerinde HES bulunuyor. Devlet Su İşleri’ne göre bu santrallerin kurulu gücü 31 bin 680 MW civarında.
Türkiye’nin güç projeksiyonu
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından 2022 yılında Türkiye Ulusal Güç Planı’nda hazırlanan senaryoda 2020-2035 periyodunda; birincil güç tüketimi 205.3 Mtep’e yükselecek. Elektrik tüketimi 510.5 TWh’e ulaşacak. Elektrik gücünün son güç tüketimi içindeki hissesi yüzde 24.9 oranına erişecek. Elektrik kurulu gücü ise; toplamda 189.7 GW’a, güneş gücünde 52.9 GW’a, rüzgar gücünde 29.6 GW’a, nükleer güçte 7.2 GW’a, devreye alınması öngörülen kapasite 96.9 GW’a yükselecek. Elektrik üretiminde kesintili yenilenebilir güç kaynaklarının hissesi yüzde 34.2’ye, yenilenebilir güç kaynaklarının yüzde 54.7’ye, elektrik kurulu gücünde kesintili yenilenebilir güç kaynaklarının hissesi yüzde 43.5’e, yenilenebilir güç kaynaklarının hissesi yüzde 64.7’ye yükselecek. Esneklik ihtiyacının karşılanabilmesi için; batarya kapasitesi 7.5 GW’a (2 saat dolum süresi), elektrolizör kapasitesi 5.0 GW’a, talep tarafı iştiraki 1.7 GW’a ulaşacak.
Çin dünyayı katlıyor
Çin’de imal basamağında olan rüzgâr ve güneş gücü ölçüsü dünyanın geri kalanının neredeyse iki katı. Dünya genelinde inşa halindeki büyük rüzgâr ve güneş gücü santrallerinin yaklaşık üçte ikisi Çin’de bulunuyor. Çin, daha evvel açıkladığı gayeden altı yıl evvel, 2024 yılı sonuna kadar, 1.200 GW kurulu rüzgâr ve güneş gücü kapasitesine ulaşma yolunda ilerliyor. ABD merkezli niyet kuruluşu Küresel Energy Monitor’un raporuna nazaran Çin, 339 gigawatt (GW) rüzgâr ve güneş gücü inşa ederken bu seviye global toplamın yüzde 64’ünü oluşturuyor.